คลองเขตหมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยา

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา

บทความ

วราห์ โรจนวิภาต

2566-01-10

หมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยาเดิมเรียกว่า หมู่บ้านเกาะ เหตุ ที่ได้ชื่อในภายหลังว่า "หมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยา" คงเป็นด้วย สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยุรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) มีบ้านเรือนอยู่บริเวณเชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้าและเชิงสะพานพระปกเกล้า ในปัจจุบัน ชาวบ้านเรียกท่านว่าสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ ส่วนสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิไชยญาติ (ทัต บุนนาค) หรือที่ชาวบ้าน
เรียกท่านว่าสมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย ก็มีบ้านเรือนอยู่หลังวัดอนงคารามซึ่งอยู่ไม่ไกลกัน ลูกหลานของสมเด็จเจ้าพระยาทั้ง ๒ ต่างมีบ้านเรือนเรียงรายอยู่ในบริเวณนี้และบริเวณใกล้เคียงกันทั้งหมด เรียกว่าเป็นอาณาจักรของตระกูลบุนนาคเลยทีเดียว หากกำหนดเอาคฤหาสน์ของสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่เป็นศูนย์กลาง รัศมีโดยรอบของหมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยาครอบคลุม
ไปถึงคลองสานและคลองบางไส้ไก่ ช่วงที่เชื่อมกับคลองบางหลวง หรือคลองบางกอกใหญ่ ส่วนเหตุที่ได้ชื่อว่าหมู่บ้านเกาะมาแต่เดิม เพราะเป็นหมู่บ้านที่มีน้ำล้อมรอบ นับตั้งแต่ปากคลองบางหลวง ไล่ลงมาทางแม่น้ำเจ้าพระยาถึงบริเวณคลองสาน แล้วเลยเข้า มาถึงคลองบางไส้ไก่ที่มีปลายคลองต่อกับคลองบางหลวง ซึ่งมีปากคลองออกสู่แม่น้ำเจ้าพระยา หมู่บ้านแห่งนี้ยังมีอีกชื่อหนึ่งที่คนทางฝั่งพระนครเรียกคือ พวกฟากขะโน้น เป็นที่รู้กันทั่วไปว่าหมายถึงพวกตระกูลบุนนาค ในสมัยรัชกาลที่ ๔ พวกตระกูลบุนนาคดูแลปกครองว่ากล่าวกันเอง โดยทางฝั่งพระนครจะไม่เข้ามาข้องแวะด้วย เรียกได้ว่าเป็นเขตปกครองตนเอง เมื่อบ้านเมืองเจริญขึ้นและสภาพบ้านเรือนได้ เปลี่ยนไป โดยเฉพาะเมื่อมีการสร้างสะพานพระพุทธยอดฟ้า ทางลาดสะพานพระพุทธยอดฟ้าด้านฝั่งธนบุรีมาลงในบริเวณ
บ้านสมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ ที่ดินบริเวณนี้ถูกเวนคืนทั้งหมด ทำให้อาณาจักรของพวกตระกูลบุนนาคต้องสูญหายไปเกือบหมด ชื่อหมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยาก็พลอยเลือนหายไปด้วย

ที่มา : วราห์ โรจนวิภาต. (๒๕๖๔). หมู่บ้านสมเด็จเจ้าพระยา ใน วัยเก๋าเล่าเรื่อง@ฝั่งธนฯ. (น.๑๒๓-๑๕๕). สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา.

application/pdf

959.3 ว327ว 2564

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

ธนบุรี -- ความเป็นอยู่และประเพณี

คลองบ้านเกาะเหนือ

คลองบ้านเกาะใต้

คลองวัดขำแถม

คลองวัดน้อย

คลองเจ้าคุณกรมท่า

คลองหน้าบ้านสมเด็จ

คลองวัดบุปผาราม

คลองสาน